Merkez Bankası’nın ve Mehmet Şimşek’in enflasyonla mücadele programını yetersiz ve başarısız buluyorum. Ama Merkez Bankası’nın yayınladığı çeşitli çalışmalara baktığımda liyakatli bir kadronun hala var olduğuna da seviniyorum. Merkez Bankası’nda görevli 4 ekonomist ham petrol fiyatlarındaki artışın, enflasyona ve cari açığa olan etkilerini hesaplamışlar.(1)

Sonuç olarak ham petrol fiyatlarındaki her yüzde 10’luk artışın, enflasyona etkisini 1 puan olarak bulmuşlar. Özellikle Orta Doğu’daki son jeopolitik gelişmeler sonrasında Mayıs ayında 60 dolar seviyesinde olan Brent Petrol fiyatları bir ara 80 dolarla kadar çıktı ama şimdilerde 70 dolar seviyesine oturdu. Araştırmadan çıkan özet sonuç şu: “Eğer petrol fiyatları yeni gelişmeler olmaz da 70 dolar seviyelerinde kalır ise bunun ilk altı aydaki enflasyona etkisi 1.2 puan, bir yıl sonraya etkisi de yüzde 1.6 puan olur.”

Buradan şunu anlayabiliriz. Malum, Merkez Bankası’nın yılsonu için bir enflasyon hedeflemesi vardı. Son olarak onu yüzde 24’e çıkardılar ama üst sınır olarak da yüzde 29’u telaffuz ettiler. Eğer yıl sonunda öngördükleri enflasyon üst sınır yüzde 29’u aşarsa, petrol fiyatlarını etkisi en fazla 1.2 puan olur. Bu da yüzde 30.2’lik bir enflasyon beklentisi demektir. Gerçi bu yapılan teknik bir çalışma. Bu çalışmanın, Merkez Bankası’nın 24 Temmuz faiz kararı öncesinde bir etkisi olacak mı, enflasyon değerlendirmesi toplantılarında bu çalışmaya atıfta bulunularak Merkez Bankası enflasyon hedeflemesini tekrar revize eder mi, bunları henüz bilmiyoruz.

Ancak bu kadar yıllık tecrübeye dayanarak şunu söyleyebilirim. Akaryakıta gelen zamlar, sonuçta iğneden ipliğe tüm sektörlere etkiliyor. Bu etkileme oranı, yüzde 10 artışta yüzde 1 gibi görülebilir. Ama enflasyonist beklentilerin kırılmadığı toplumlarda, akaryakıta gelen zamlar bahane edilerek, olması gerekenin çok üstünde fiyat artışları yapılıyor. Merkez Bankası yönetimi bunu “fiyatlama davranışlarındaki bozulma” diye kibar ve diplomatik dille açıklıyor. Halk dilinde açık anlamı, düpedüz “ahlaksız fırsatçılık…”

Mayıs ayında 45 lira olan mazot şu anda 53 lira dolayında. Önümüzdeki günlerde, Brent Petrol fiyatları tekrar 60 dolara gelirse, mazot tekrar 45 liralara iner mi? İndiğini varsayalım, mazot 53 lira olduğu için daha önce iğneden ipliğe her alanda yapılan zamlar geri alınır mı? Bu sorunun beyhude bir soru olduğunu biliyorum. Ama yine de sormuş olayım.

Petrol fiyatlarında meydana gelen 10 dolarlık artış (yüzde 16) enflasyona etkisi yıllık 1.6 puan. Peki cari açığa etkisi ne olacak? Merkez Bankası iktisatçıları, yaptıkları araştırmada da 10 dolarlık artışın cari açığa yıllık etsinin 2.6 milyar dolar olacağını hesaplamışlar.

Buradan çıkartılacak ders şu. Türkiye ham petrolde dışa bağımlı bir ülkedir. Petrol fiyatlarındaki artış, ülkenin dış açığını da, enflasyonunu da olumsuz etkiliyor. Bu durumda halkın yüksek faizle katlanıp bin bir fedakârlıklarla biriktirdiği Merkez Bankası rezervleri, iktidarın yargı darbesi şoklarına karşı değil, hukuk düzeni içinde kalarak jeopolitik şoklara karşı kullanılmalıdır.

(1) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Merkezin Güncesi, Uluslararası Petrol Fiyatlarının Tüketici Fiyatlarına ve cari Dengeye Yansımaları. Okan Eren, M. Koray Kalafatçılar, Eren Ocakverdi, Orhun Özel