Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 120 milletvekili tarafından 15 Mart 2022 tarihinde TBMM Başkanlığı’na sunuldu. 7393 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 14 maddeden oluşacak şekilde 31 Mart 2022 tarihinde kabul edilerek, 6 Nisan 2022 tarihli ve 31801 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanması ile yürürlüğe girmiş oldu. Yasa Değişikliğiyle Öngörülen Düzenlemeler Şöyle: 12 Eylül 1980 askerî darbesinden sonra seçim barajı (10 Haziran 1983 tarihli 2839 sayılı kanunla) yüzde 10 seviyesine yükseltilmişti, 7393 sayılı yasa ile seçim barajı “yüzde yedi” olarak değiştirilmiştir. 2018 seçimlerinde uygulanan sistemde, ittifak yapan partilerin milletvekili sayısı, ittifakın toplam, siyasi partinin aldığı oya bölünmesi ile hesaplanmaktaydı. Kabul edilen yasaya göre ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak belirlenecek. Nispi temsil sistemi olarak karşımıza çıkan D’Hondt sistemi ile ittifak yapan partilerin çıkaracakları milletvekilinin hesaplanması sistemi değiştirilmiştir.
SEÇİM YETERLİLİĞİNE SAHİP OLMA KOŞULU DEĞİŞTİ
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 36’ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunması” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır. 7393 sayılı yasa ile seçim yeterliliğine sahip olabilmek için siyasi partinin grubunun olması gerekmeyecektir. Siyasi partilerin illerin en az yarısında örgütlenmesi, Siyasi Partiler Yasası ve tüzüğünde öngörülen süreler içerisinde iki kez üst üste ilçe, il ve büyük kongresini yapması gerekecektir. Yüksek Seçim Kurulu (YSK), görme engelli seçmenlerin kullanabilmesi için oy pusulalarına uygun şablon sağlayarak görme engelli seçmenlerin oyun gizliliği esasına uygun şekilde oy kullanabilmelerine imkân sağlanacaktır. Bir başkan, iki asil ve iki yedek üyeden oluşacak olan il seçim kurulu üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan, kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hâkimler arasından, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme (kura) yöntemiyle belirlenecektir. 7393 sayılı yasa ile ilçe ve il seçim kurullarında “kıdemli hakim”in görev alması zorunluluğu kaldırıldı. Ad çekmede ilk çıkan hâkim başkan, sonraki iki hâkim asıl ve son çıkan iki hakim yedek üye olacak ve kuraya katılacak hakim sayısının beşten az olması durumunda, bu hakimler arasında kura işlemi yapıldıktan sonra eksik kalan asıl ve yedek üyeler, en kıdemli hakimden başlayarak belirlenecektir. İl seçim kurulu başkanlığının boşalması halinde asıl ve yedek üyelerden, en kıdemli hâkim İl seçim kuruluna başkanlık edecektir. İlçe seçim kurullarında görev yapacak olan üyeler için de benzer kriterler aranacak ve yasanın yürürlüğe girmesiyle Ocak 2022’de oluşturulan mevcut seçim kurulları kaldırılacaktır. Sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan bir parti; oluru olmadan başka bir parti üyesini sandık kurulu üyesi olarak gösteremeyecektir. Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak mahalli idareler genel seçimlerinde, yerleşim yeri adresine göre oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden 3 ay önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme yapılacaktır. Kütük düzenlemesi nedeniyle seçmen oy kullanma hakkından yoksun bırakılmayacak, adres kayıt sisteminde görünmeyen seçmenler, son seçmen olduğu adrese göre seçmen listesine kaydedilecek ve bu adrese göre oy kullanabilecektir.
CUMHURBAŞKANI SEÇİM YASAKLARINA TABİ OLMAYACAK
7393 sayılı yasa ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne paralel olarak Seçim Kanunu’ndaki “Başbakan” ibaresi kanundan çıkartılmıştır. 298 sayılı Kanunu’nun seçim yasakları maddesinde yapılan değişiklikle “Başbakan” ibaresi metinden çıkarılırken, sadece bakanların söz konusu seçim yasaklarına tabi olacağı hükme bağlanmıştır. Bu durum karşısında Cumhurbaşkanı, seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar seçim propagandası ile ilgili gezilerde makam ve resmi araçları kullanabilecek, açılış törenleri yapabilecek, resmi ziyafetler verebilecek, devlet olanaklarıyla yapılan karşılama ve uğurlama törenlerine katılabilecek ancak bakan, milletvekili ve siyasi parti genel başkanları bu yasaklara uymak zorunda kalacaktır.
ERKEN SEÇİM HALİNDE UYGULANACAK HÜKÜMLERDE BELİRSİZLİK SÖZ KONUSU
Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu 13. maddesi “Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer” şeklinde düzenlendiğinden, 7393 sayılı yasa 6 Nisan 2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanması ile yürürlüğe girdi. TBMM’nin kabul ettiği yeni seçim kanunu hükümlerinin yürürlüğe girmesi ile bu tarihten sonra eski kanun hükümlerinin uygulanması mümkün olmayacaktır. Anayasa m. 67/son “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” hükmünü içermektedir. Dolayısıyla 7393 sayılı kanunun yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içerisinde erken seçim kararı verilecek olursa uygulanacak kanun hükümleri ne olacak? sorusu akıllara gelmektedir. (Örnek vermek gerekirse 6 Nisan 2023 tarihinden önce yapılmasına karar verilen erken seçimde uygulanacak seçim yasası maddelerinde belirsizlik söz konusudur.) Kaldırılan hükümlerin yürürlükte olmaması ve yapılan değişikliklerin bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamaması karşısında nasıl bir yol izleneceği belirsizdir. 7393 sayılı yasada erken seçim hali için geçiş hükümleri düzenlenmemiştir. Önümüzdeki dönemde geçiş hükümleri ile ilgili girişimlerde bulunulacak olursa erken seçim geliyor diyebilir miyiz?
ALTMIŞ GÜNLÜK İPTAL DAVASI AÇMA SÜRESİ YÜRÜRLÜK TARİHİNDEN İTİBAREN BAŞLIYOR
Normlar hiyerarşisi ilkesi gereğince kanunlar Anayasaya aykırı olamaz. Kanunların Anayasaya aykırı olamayacağı Anayasamızın “Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü” başlığını taşıyan 11. maddesinde de açıkça belirtilmiştir. İptal davası bu temel hukuk ilkesinin hayata geçirilmesini sağlayan en etkili hukuk yollarından birisidir. Kanunlar iptal davası yoluyla Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasaya aykırı olup olmadıkları yönünden incelenmekte ve değerlendirilmektedir. İptal davası açma yetkisi herkese verilmemiştir, bu yetki sadece Anayasa’nın 150.maddesinde belirtilen sınırlı sayıda organ tarafından kullanılabilecektir. Esas bakımından denetim halinde; iptal davası açma süresi Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyeler tarafından iptali istenen kanun, kanun hükmünde kararname veya içtüzüğün Resmî Gazetede yayımlanmasından başlayarak altmış gündür. 7393 sayılı yasanın Resmi Gazete yayımlanması ile birlikte kanunen iptal davası açma hakkı tanınanların altmış günlük süresi de başlamış oldu.