Kırım Kongo
Kanamalı Ateşi (KKKA) inkübasyon süresi kene
tutunmasından sonra genellikle 1-3 gün, en fazla 9 gün içinde tamamlanır.
Enfekte kan, vücut sıvısı ve diğer dokularla temas sonrası bu süre 5-6 gün; en
fazla ise 13 gün olabilir. 2021 yılının 21 Mayısındaki haberde diğer ülkelerde hastalananların
%20-25'i hayatını kaybederken Türkiye'de ölüm oranı %4-5 olarak belirtilmiştir.
Türkiye’de 2018'de KKKA nedeniyle ölüm oranı %5,64’ten, 2020'de %3,28'e düşmüştür.
2021’de bildirilen 243 KKKA vakasından 13'ü hayatını kaybetmiştir. https://www.aa.com.tr/tr/saglik/kirim-kongo-kanamali-atesi-bu-yil-13-can-aldi/2259411#:~:text=Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1nca%2C%20T%C3%BCrkiye’de%20K%C4%B1r%C4%B1m,hastal%C4%B1k%20nedeniyle%20hayat%C4%B1n%C4%B1%20kaybetti%C4%9Fi%20belirtildi.)Geçtiğimiz
hafta ortasında 2022 yılının ilk KKKA’ne bağlı
ölüm haberi Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri
Bölümü Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı'ndan Doç. Dr. Seyit Ali Büyüktuna
tarafından duyuruldu. Kenelere karşı önlem alınmazsa sanırım yine özellikle
orta Anadolu sıkıntılı bir bahar ve yaz dönemi geçirecek.
Konumuz kuş gribine dönersek, Mart 2022’de Fransa’da bir çiftçi
tavuklarının KUŞ GRİBİNDEN öldüğünü bildirdi. Tüm kanatlıları itlaf ederek
hastalığın yayılmasını önlemeye çalıştı. Genelde veterinerle itlaf işleminde CO2
gazı kullanmaktadır. Fakat Avrupa’da endemik olan kuş gribi nedeniyle itlaf
ekipleri çağrılara yetişememektedir. Çiftçi havalandırmayı kapatarak, sıcak
şoku ile 18.000 kanatlıyı ölüme terk etmiştir. Çok patojen olan H5N1 suşu
nedeniyle 2021 aralık ayından beri sadece Fransa’da 16 milyon kanatlı itlaf
edilmiştir. Geçen yılki maddi kayıp 150 milyon Avro olarak hesaplanmıştır. Bu
yüksek maliyet karşısında daha önce tabu sayılan aşılama düşüncesi Fransa,
Hollanda ve etkilenen diğer ülkelerde gündeme girdi. Ülkeler konuyu hukuki
boyutu tartışırken, Hollandalı bilim insanları aşılama çalışmalarına
başladılar. Fransa’nın güney batısında yeni geliştirilen bir aşı ördeklerde
denenmeye başlanacak. Ekim 2021’de bir araya gelen Dünya Hayvan Sağlığı
yetkilileri aşılanmış kanatlıların ihracatındaki katı kuralları nasıl
esneteceklerini tartıştılar.
Halen pek çok ülke aşılanmış kanatlıların hastalanmayacağına
kanaat getiremediğinden bu yaklaşıma sıcak bakmıyorlar. Grip uzmanları
aşılanmanın salgını önleyemeyeceği hatta insanlara atlama olasılığını
arttıracağından korkuyorlar. Aşı geliştirmenin ve uygulamanın maliyetini de
tabii hesaplayarak mesafeli duruş sergiliyorlar. Aşılama konusu son çare olarak
önümüzde duruyor. ABD kuş gribi aşılarını onaylamayarak bu alanda başı
çekmekte, bekle-Gör politikasını takip etmektedir. Avrupa ekonomik kayıplar ve
itlaf edilen kanatlıların yok edilmesi için gereken lojistik sorunları göz
önüne aldığında hesapları değiştirecek bir duruş sergiliyor. Avrupa aşılamanın
önünü açmak için çalışırken, tavuk yetiştiriciliğinin alt yapısını da
değiştirecek tedbirleri gündemine aldı. Otuz yıldır sağlığımızı tehdit eden Asya
kökenli KUŞ GRİBİ, şimdi en virülan türü H5N1 ile Avrupa’yı etkisi altına aldı
ve Ocak ayından beri de ABD’de yayılmaya başladı. Aşı konusundaki tereddütlerin
başında aşının gerekli özen ile yapılmaması durumunda virüsün evrim geçirmesine
neden olabileceği ve insanlara geçiş yaparak salgınlara yol açabileceği
endişesi yatıyor. Aşılama Çin’de salgının etkisini kırmakta çok yararlı etki
gösterdi. Çin 2017 yılında tüm kanatlıları insanlara bulaşabilen H7N9 suşuna
karşı aşılamayı zorunlu kıldı ve sonucunda “0” insan olgusu elde etti. Aşıyı
geliştiren virolog Hualan Chen benzer başarının her ülkede tekrarlanabileceğini
iddia etmektedir. Aşılamanın itlafın önüne geçmesi nedeniyle ciddi bir ekonomik
kazanç sağladığını ekleyen Chen, aşılı kanatlıların ABD’nin çok yüksek ticari
engellerini aşabildiğini de eklemiştir.
Avrupa’yı etkisi alan H5N1, ördek gibi birçok türü etkilediği
için, sadece tavukları etkileyen H7N9 suşuna göre aşılama ile kontrol altına
alınabilecek bir sorun gibi görülmüyor, ciddi ekonomik kayıplara rağmen itlaf
hala en kesin çözüm gibi duruyor. Durumundan en fazla etkilenen Fransa yine de
2 yeni aşının, rezervuar olan ördeklerde denemelerine başlıyor. Ördekler
semptom göstermeden 15 gün süreyle virüsü yayabildiği için hedef olarak
seçilmişler. Çalışmanın hedefine göre çiftlikte aşılanacak ördekler,
laboratuvar ortamında virüse maruz bırakılacak dolaşan virüs azalacak ve diğer
kanatlılar kurtulacak. Boehringer Ingelheim’ın ürettiği, Volvac Best, Avrupa
dışındaki ülkelerde (Mısır, Meksika gibi) halen kullanılmakta. Ceva, özellikle
ördeklere yönelik ilk RNA aşısını üretti, çalışma sonuçlarını 2022 sonunda
açıklamayı hedefliyor. Sonuçlar olumlu olduğu takdirde aşı 2023 sonuna kadar
pazara sunulmuş olacak. Burada çiftçilere aşılanan kanatlıların sağlığını çok
yakından takip etmek gibi ciddi bir sorumluluk doğacak. Başarılı olunması
ayrıca virüsün insanlara atlama olasılığını da ortadan kaldıracak. Yine aşının
altın vuruş olamayacağı, virüsün evrimine devam edip, aşılardan kaçınabileceği
gerçeği mevcuttur. Günümüzdeki salgının oyun kurallarını değiştirmeye meyilli
olduğu açık. Evcil kanatlılardan, vahşi kuşlara sıçrayacak bir virüs çok daha
ciddi salgına zemin hazırlayacağından acil olarak durum kontrol altına
alınmalı. Aşılar hızla geliştirilmeli, aşılama yol haritası net şekilde ortaya
konulmalı. (doi:
10.1126/science.adc9644)
Evet, COVID-19 pandemisi ile sınanan sabrımız ufukta yine bir kuş gribi
salgını ile karşı karşıya kalabilir. Su uyur Virüs uyumaz. Sağlıklı günler diliyorum.