Sıcak iklimi seven, dünyada nadir rastlandığı için Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından koruma altına alınan kum zambakları, Ayvalık’ın Sarımsaklı, Badavut ve Patriça sahillerinde doğal olarak yetişmeye devam ediyor. Sahillerin beyaz incisi olarak bilinen bu narin çiçekler, doğanın zarif dokunuşunu gözler önüne seriyor
Rivayet edilir ki; Dünyalar kadar güzel prenses “Pancratium Maritimum”un gemisi aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit tarafından aniden patlatılan bir fırtına sırasında batırılır. Gece karanlığında gemisi Akdeniz’in sıcak, derin ve mavi sularında kaybolup gider. Prenses, pes etmez ve yüzerek kıyıya çıkmayı başarır. Afrodit, Prenses’in peşini bırakmaz ve O’nu yine rivayete göre, bembeyaz bir kayaya dönüştürür. İşte! her yıl beyaz çiçekler açarak sahilleri süsleyen nadide kum zambakları adını bu prensesten alır. Bu mitolojik öykünün ne kadar doğru olduğunu bilemeyiz. Ancak, kum zambaklarının güzelliğiyle görenleri büyülediği bir gerçek.
İlaç sanayinde de kullanılıyor
Kum zambakları ayrıca gece yarısına doğru çevresine hoş bir koku yaymaya başlar ki bu kokuyu tarif etmek mümkün değil. Kum zambağı ile ilgili ulaştığım başka bilgiler de var. Bu bitkinin oldukça enteresan bir başka özelliği de içerdiği 150’den fazla alkaloid nedeniyle ilaç sanayinde de kullanılması. Kıyı kumullarında yayılım gösteren kum zambağı, nergisgiller familyasına ait soğanlı bir bitki türü. Geniş ve uzun şeritli yaprakları, beyaz çiçekleri ve 40-45 santimetre boyuyla dikkat çeken kum zambağının soğanları 20-30 santim derinliğinde bulunduğu için yaz sezonunda suya ihtiyaç duymazlar.
Hızla yok oluyor
Ve doğal olarak da yazın susuz kalmıyorlar. Hem tuzluluğa hem de hafif donlara dayanıklı olan bu hoş kokulu çiçek, nemli topraklarda hayat buluyor. Akdeniz’e kıyısı olan birçok ülkenin kıyı kumsallarında yayılım gösteren kum zambağının nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Ülkemizde yasalarla koruma altında olmasına karşın her geçen yıl sayıları azalıp hızla yok oluyor.
Kıyılara renk katıyor
Neslinin tükenme tehditi altında olması nedeniyle koruma altına alınan, Ayvalık’ın Badavut ve Patriça kıyılarına renk katan “Kum Zambakları” çiçek açmaya hazırlanıyor. Her yıl Temmuz ayında ve Ekim ayı ortalarına kadar Ayvalık’ın gözde sahillerinden Badavut ve Patriça’da gökyüzüne boyunlarını uzatan kum zambağı bu yıl yeniden çiçek açma hazırlığında.
Eşsiz kokusu
Her yıl Temmuz ile Ekim ayı ortalarına kadar çiçek açan kum zambakları, özellikle Ayvalık’ın Badavut ve Patriça kıyılarında bembeyaz taç yapraklarıyla kendini gösteriyor. Rüzgârla dans eden uzun yaprakları, gün batımında sahile yayılan eşsiz kokusu ve estetik duruşuyla adeta doğanın bir şiiri gibi.
Doğal yaşam alanı kısıtlı
Kum zambakları, halk arasında "kum nergisi" olarak da bilinir. Nergisgiller familyasından çok yıllık ve soğanlı bir bitki olan bu tür, kumlu ve tuzlu sahil şeritlerinde varlığını sürdürebilen nadir bir bitki. Doğal yaşam alanı oldukça kısıtlı. Akdeniz, Ege ve kısmen Karadeniz kıyılarında görülen bu bitkinin nesli, bilinçsizce koparılması, yapılaşma, araç geçişleri ve habitat kaybı nedeniyle ciddi tehlike altında.
Biyolojik zenginlik
Ayvalık Belediye Başkanı Mesut Ergin, kum zambaklarının korunması konusunda duyarlılığın artırılması gerektiğini vurguluyor. Başkan Ergin, “Kum zambakları yaz aylarıyla birlikte çiçek açmaya başlıyor. Sarımsaklı, Badavut ve Patriça bölgelerinde doğal olarak yetişen bu tür, yalnızca bölgenin değil, ülkemizin de biyolojik zenginliklerinden biri. Gözümüz gibi bakmamız gerekiyor” diyerek hassasiyetini dile getiriyor.
Kum zambaklarını koparanlara yönelik Çevre Kanunu kapsamında uygulanan idari para cezasının 400 bin TL’ye kadar çıkabildiğini hatırlatan Başkan Ergin, vatandaşlara şu uyarıyı yapıyor:
Duyarlı olmaya davet
“Tüm vatandaşlarımızdan bu konuda duyarlı davranmalarını, özellikle çocuklarını bu konuda bilgilendirmelerini rica ediyoruz. Belediye olarak çeşitli bilgilendirme tabelaları yerleştirdik. 2019 yılından bu yana türün yetiştiği alanlara araç girişlerini engellemek için önlemler aldık. Park ve Bahçeler Müdürlüğü ekiplerimiz zambakların çiçek açma ve olgunlaşma dönemlerinde alanı kontrol ediyor. Ayrıca, çevre sakinleri de bu konuda duyarlılık gösteriyor. Vatandaşlarımız, bu bitkiye zarar verecek kişiler ya da araçlarla karşılaştığında belediyemize ya da zabıta ekiplerimize haber verebilir. Kum zambakları yaz aylarıyla birlikte çiçek açmaya başlıyor. Sarımsaklı Badavut ve Patriça bölgelerinde kum zambaklarının yetiştiği doğal bir alan. Kum zambaklarının Nergisgiller familyansından çok yıllı soğanlı bir bitki türü. Nesli tükenmekte olan türler arasında ve tüm dünya genelinde koruma altına alınmış. Tür Akdeniz, Ege ve Karadeniz kıyılarında kumluk alan dediğimiz sahil kesimlerinde yaşıyor. Çok özel bir bitki ve korunması gerekiyor, gözümüz gibi bakılması gerekiyor.”
Koruma altında olduğu için soğanının yurtdışına çıkarılması ve koparılmasının yasak olduğunu vurgulayan Başkan Ergin, vatandaşları uyararak Çevre Kanunu’nda ilgili yasa gereği yaklaşık 400 bin Türk lirasına kadar para cezasının bulunduğunu hatırlattı. Zambağın, Badavut dışında Patriça bölgesinde de kendiliğinden gelişmekte olan bir bitki olduğunu dile getirdi.